Bài học bằng máu phải học thật kỹ

Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam - Những chứng tích lịch sử - công trình khảo sát, nghiên cứu, biên soạn của giáo sư Văn Tạo và người bạn đồng nghiệp Nhật Bản - GS Furuta Moto cùng các cộng sự vừa được Nhã Nam và NXB Trí Thức cho ra mắt độc giả.

Ảnh: Minh Đức

Tuổi Trẻ đã có cuộc trò chuyện với nhà sử học Dương Trung Quốc - phó chủ tịch, tổng thư ký Hội Khoa học lịch sử VN, người đã đọc rất kỹ công trình này từ khi còn là bản thảo.

* Thưa ông, 2 triệu người chết đói là một con số kinh khủng. Thời gian ngày càng trôi xa, không ít người hôm nay còn hồ nghi đó là sự thống kê mang nhiều cảm tính của các sử gia. Các nhà sử học đã xác minh con số đó như thế nào trong công trình nghiên cứu này?

- Hai triệu người chết đói là một con số có vẻ khó tin. Thời điểm 1944-1945, dân số toàn Việt Nam cũng mới chỉ gần 25 triệu, có nghĩa là 1/10 dân số VN đã chết trong nạn đói đó. Nhưng đó không phải một con số đơn thuần của trí tưởng tượng hay sản phẩm của tuyên truyền. Rất nhiều văn kiện thời đó còn lưu giữ lại con số này, của nhiều bên liên quan: Pháp, Ðồng minh, Nhật, Việt Minh... Và công trình nghiên cứu của tập thể Viện Sử học được tiến hành từ hơn 15 năm trước (1992-1995) thực tế đã là kết quả của cuộc điều tra xã hội học lịch sử đầu tiên ở VN thời điểm đó, với cách tiếp cận tư liệu lịch sử và nhân chứng ngẫu nhiên, trung thực, khách quan.

Nhà sử học Dương Trung Quốc - Ảnh: Việt Dũng

Một trong những nguyên nhân gây chết người là chết vì no. Các nhà nghiên cứu đã dẫn ra lời kể của các nhân chứng và số liệu của thời 1945 cho thấy có nhiều người trong số 2 triệu người đó không chết trực tiếp vì đói mà chết vì bội thực ngay sau khi sống sót qua nạn đói và được ăn những hạt cơm đầu tiên của vụ mùa bội thu sau đó. Còn gì đau đớn hơn khi người ta thoát chết đói để rồi chết no? Liệu đó có phải là hậu quả trực tiếp của nạn đói?

Một nguyên nhân dẫn đến hàng loạt cái chết nữa là bệnh dịch. Sức khỏe suy kiệt vì lao động cực nhọc và thiếu ăn, chiến tranh làm tắc đường tiếp tế thuốc men, dịch bệnh lây lan nhanh chóng không khống chế nổi...

Nếu tiếp cận các nạn nhân của nạn đói 1945 từ nhiều góc độ mới như vậy, có thể thấy con số 2 triệu người là có đầy đủ cơ sở.

* Nhà sử học Nhật Bản Furuta Moto là người đứng tên đồng chủ biên cuốn sách. Vai trò của các nhà sử học thuộc một quốc gia có liên quan nếu không nói là nguyên nhân trực tiếp gây ra nạn đói 1945 có phải thêm một lần minh chứng cho tính chân xác của công trình lịch sử này?

* Không chỉ Nhật Bản, trong lịch sử giữ nước của mình, VN có quá khứ phải đổ máu chung với nhiều quốc gia khác. Liệu trong tương lai, các nhà sử học VN và Pháp, Mỹ, Trung Quốc... có đạt được những sự hợp tác tương tự trong những nhận định lịch sử mà hai bên cùng liên quan hay không?

                                                                                                                                           Theo tuoitre.vn