Tin tức

Cách mạng công nghiệp 4.0: Đòi hỏi một nền giáo dục kiểu mới

21 Tháng Năm 2019

Ngày 20/5/2019, ĐHQGHN phối hợp với Hội đồng Lý luận Trung ương tổ chức Hội thảo: “Giáo dục và đào tạo Việt Nam trong giai đoạn chuyển đổi  thích ứng với cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư: vấn đề và giải pháp”. 

Hội thảo được tổ chức nhằm cung cấp luận cứ, cơ sở khoa học cho định hướng và chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo ở Việt Nam trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và sự hình thành nền kinh tế số, góp phần phục vụ soạn thảo các văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.

Tại hội thảo, các đại biểu tập trung đánh giá việc thực hiện Nghị quyết 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI và những vấn đề mới đặt ra trong phát triển giáo dục và đào tạo ở Việt Nam…

Lúng túng trong đổi mới

Ông Phạm Văn Linh, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, Phó Trưởng ban Tổ chức Hội thảo cho biết, trong 2 thập niên gần đây, tốc độ phát triển KHCN diễn ra nhanh như vũ bão, do đó đòi hỏi sự nghiệp giáo dục và đào tạo càng trở nên cấp thiết hơn khi mà cuộc CMCN lần thứ tư đang diễn ra và đã hình thành nhiều ngành nghề và phương thức sản xuất mới dựa trên nền tảng của thông tin thông minh và phân tích CSDL lớn.

Do vậy, xã hội đang đòi hỏi phải có một nền giáo dục kiểu mới, để có nguồn nhân lực mới thích ứng với một nền kinh tế kiểu mới, mà thế giới gọi chung là nền kinh tế số.

Ông Linh cho rằng, mặc dù nhiều nghị quyết đã ban hành và Luật Giáo dục, Giáo dục đại học đã được sửa đổi, tuy nhiên, trong điều kiện hiện nay, giáo dục, đào tạo hơn lúc nào hết, cần có cơ chế và chính sách mới nhằm khơi dậy niềm đam mê của người học, người thầy, nhà trường và toàn xã hội.

Đồng thời, để nghiên cứu, tiếp thu, làm chủ tri thức, sáng tạo công nghệ mới để sáng nghiệp, để cống hiến cho đất nước phát triển nhanh, mạnh hơn nữa… Đó là trách nhiệm không chỉ ngành giáo dục – đào tạo mà cả Nhà nước.

Đánh giá về GD trong thời gian qua,  GS.TS Nguyễn Thanh Long – Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương cho biết, Nghị quyết số 29-NQ/TW được các cấp, các ngành triển khai tích cực từ trung ương tới cơ sở.  Công tác quản lý giáo dục bước đầu chuyển từ cơ chế “chỉ huy và kiểm soát” sang “giao quyền và giám sát”... Ngành giáo dục đã thể hiện quyết tâm đổi mới và kiên trì thực hiện nhiệm vụ cốt lõi, đột phá. 

Tuy nhiên, 7 quan điểm chỉ đạo nêu trong Nghị quyết chưa được quán triệt và thực hiện đầy đủ; các mục tiêu nêu trong Nghị quyết đang trong quá trình thực hiện nên chưa đạt được sự chuyển biến căn bản, rõ nét về chất lượng và hiệu quả; 9 nhiệm vụ và giải pháp thực hiện còn hạn chế, kết quả chưa rõ.

GS Long cho rằng, một số cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền địa phương, cơ quan, đơn vị, nhất là người đứng đầu chưa nhận thức đầy đủ ý nghĩa, tầm quan trọng về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, chưa thực sự coi đây là công việc cấp thiết, quan trọng...triển khai Nghị quyết bước đầu còn lúng túng.

Chưa kịp sửa đổi, bổ sung các Luật, Nghị định, Thông tư cho phù hợp với Nghị quyết số 29.

Sự vào cuộc thiếu đồng bộ, chưa quyết liệt của hệ thống chính trị; sự kết hợp giữa gia đình - nhà trường - xã hội trong giáo dục chưa tốt. Bệnh thành tích trong GD&ĐT còn nặng nề.

Một bộ phận nhà giáo và cán bộ quản lý có tâm lý ngại đổi mới, tư duy  và cách làm cũ, chưa theo kịp tinh thần đổi mới của Nghị quyết số 29...

Theo Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, giải pháp đối với giáo dục Việt Nam hiện nay là đẩy mạnh và tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29, gắn với các nghị quyết, chỉ thị, kết luận của TƯ, khắc phục cơ bản những hạn chế yếu kém, tiêu cực đang gây bức xúc trong xã hội.

Phấn đấu đến năm 2025, chất lượng GD&ĐT có chuyển biến rõ nét với việc chú trọng giáo dục nhân cách, đạo đức, lối sống và ý thức công dân, phân luồng học sinh, xây dựng xã hội học tập, thực hiện tốt chương trình và sách giáo khoa GDPT mới, ngăn chặn đẩy lùi các cơ sở giáo dục; đẩy mạnh, nâng cao chất lượng, hiệu quả nghiên cứu khoa học...

Các đại biểu tham dự hội nghị

Giáo dục chưa theo kịp với nhu cầu phát triển của đất nước

GS.TS Nguyễn Thị Doan – Nguyên Phó Chủ tịch nước, Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam cho biết, do cạnh tranh trong phát triển kinh tế chính là cạnh tranh trong giáo dục, chúng ta đã nhiều nỗ lực nhưng vẫn còn nhiều vấn đề bất cập như: Chương trình đào tạo nặng về lý thuyết; Phương pháp giảng dạy lỗi thời làm học sinh thụ động, máy móc; Chất lượng đội ngũ giáo viên tăng nhưng chưa đáp ứng yêu cầu; Cơ sở vật chất kỹ thuật còn nghèo nàn, yếu kém; Hệ thống bảng lương cho giáo viên còn nhiều bất cập…

Song, ở bậc đại học, việc đào tạo nhìn chung chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra, chất lượng đào tạo chưa cao, chưa theo kịp nhu cầu phát triển của đất nước, do vậy chất lượng nguồn lực do nhiều trường đào tạo còn thấp.

GS Doan cho rằng, nguyên nhân là do hiện nay chưa có lộ trình cụ thể để thực hiện Nghị quyết 29 - NQ/TW và chính sách kèm theo, song chính vẫn là do phương pháp đào tạo đại học khá nhiều trường vẫn mang tính hàn lâm với "tri thức hàn lâm", quy trình đào tạo cũng theo "công nghệ hàn lâm", từ khâu tuyển sinh đến nội dung, chương trình và phương pháp đào tạo. 

Do đó, việc đổi mới tư duy trong giáo dục theo hướng giáo dục mở như Nghị quyết 29-NQ/TW yêu cầu là rất chậm, là rào cản chính trong việc phát triển hệ thống.

GS Doan đề xuất, Đảng, Chính phủ cần tuyên truyền mạnh để chuyển biến nhận thức của xã hội, trước tiên là lãnh đạo các cấp về tầm quan trọng của vốn tri thức trong phát triển đất nước.

Cần đầu tư mạnh mẽ hơn cho giáo dục - đào tạo, sớm khắc phục đầu tư dàn trải; cần tiến hành đào tạo lại đội ngũ giáo viên một cách căn bản.

Khuyến khích dân chủ hóa trong giáo dục, bình đẳng với các trường tư thục trong thực hiện chính sách GD-ĐT....

Tham luận “Xu hướng toàn cầu trong đổi mới giáo dục và bài học cho Việt Nam” của ông Ousmane Dione - Giám đốc Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam chỉ ra vai trò của hệ thống giáo dục đại học là cung cấp kỹ năng thích ứng và các giải pháp sáng tạo đáp ứng xu hướng toàn cầu hóa về phát triển nền kinh tế tri thức, tiến bộ công nghệ và sự thay đổi nhân khẩu học.

Ông Ousmane Dione cho rằng, hệ thống giáo dục đại học Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm về xu hướng toàn cầu để biến những rủi ro tiềm ẩn thành cơ hội và giúp Việt Nam nhảy vọt, hướng tới một nước có mức thu nhập cao.

GS.TS Nguyễn Hữu Đức – nguyên Phó Giám đốc ĐHQGHN và các cộng sự đã nghiên cứu và đề xuất các đặc trưng của đại học thông minh định hướng đổi mới sáng tạo.

Theo đó, đại học thông minh định hướng đổi mới sáng tạo hay đại học thích ứng với CMCN 4.0 có 7 đặc trưng: Đào tạo theo định hướng khởi nghiệp; Nghiên cứu hàn lâm định hướng và kết hợp đổi mới sáng tạo; Hoạt động đổi mới sáng tạo trong hệ sinh thái khởi nghiệp; Hoạt động đổi mới sáng tạo dựa trên nền tảng đại học thông minh;

Cơ chế tự chủ đại học cao trong mối quan hệ với cơ quan quản lý và doanh nghiệp; Đại học đổi mới sáng tạo và một cơ sở có tính quốc tế hóa cao; Sự phát triển hài hòa giữa mục tiêu vốn hóa tài sản tri thức, gia tăng giá trị kinh tế của đại học với việc tạo ra giá trị cộng hưởng cho doanh nghiệp và cộng đồng.

Tại hội thảo, những vấn đề cụ thể về giáo dục và đào tạo Việt Nam trong giai đoạn chuyển đổi, thích ứng với cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư cũng được đại biểu đề cập, thảo luận như: Hệ sinh thái của giáo dục tương lai trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0; Giáo dục trong tương lai ở Việt Nam; Giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo giáo dục đại học Việt Nam; Các xu thế đầu tư cho đổi mới giáo dục trên thế giới; Một số kiến nghị đầu tư cho đổi mới giáo dục đại học Việt Nam…

Phó Giám đốc ĐHQGHN Nguyễn Hoàng Hải chia sẻ, cuộc cách mạng công nghiệp mới đang diễn ra với tốc độ nhanh và tạo ra những thay đổi thế giới mạnh mẽ hơn bất kỳ cuộc cách mạng công nghiệp nào trước đó.

CMCN mới đang tạo ra những cơ hội và tốc độ phát triển cho tất cả các quốc gia trên thế giới, đồng thời cũng đặt ra những thách thức lớn cho nhiều quốc gia. Thích ứng và chớp lấy cơ hội từ cách mạng công nghiệp mới dể phát triển, yếu tố nguồn nhân lực đóng vai trò quyết định.

Chính vì thế, cần có các chính sách và cơ chế mới thích ứng với thay đổi trên toàn cầu hiện nay. ĐHQGHN đã và đang phát huy vai trò tiên phong trong việc đổi mới về phương diện tư duy trong giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, nhận diện các vấn đề, đề xuất các giải pháp phù hợp.

Hồng Hạnh