Đào Thị Nga, Nguyễn Thị Bội Trân[*]
Hoạt động mỹ thuật ngoài giờ lên lớp là một móc xích quan trọng trong dạy học tích cực theo định hướng phát triển năng lực của người học. Thông hoạt động mỹ thuật, học sinh có thể lĩnh hội kiến thức của những môn học khác như Lịch sử, Tự nhiên, Toán học,.. .ngoài ra còn góp phần bổ trợ kiến thức và nâng cao khả năng quan sát, liên tưởng, kết nối tri thức đối với các môn học khác.
1. Khái quát chung về hoạt động mỹ thuật ngoài giờ lên lớp và trường THCS Khương Đình
1.1. Quan điểm về hoạt động mỹ thuật ngoài giờ lên lớp
Không chỉ học mỹ thuật trong giờ chính khóa mà hoạt động mỹ thuật ngoài giờ lên lớp hay còn gọi là hoạt động ngoại khóa đóng vai trò quan trọng, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay. Hoạt động mỹ thuật ngoài giờ thực sự cần thiết ở các cấp học, đặc biệt đối với học sinh Tiểu học và Trung học cơ sở (THCS), góp phần phát huy năng lực của người học, giúp việc dạy - học chủ động sáng tạo.
Là sinh viên ngành SPMT trường ĐHSP Nghệ thuật TW, quá trình học tập được tham gia trải nghiệm các hoạt động sáng tạo ở trường phổ thông, được thực hành tổ chức hoạt động với học phần Hoạt động mỹ thuật ngoài giờ lên lớp; hơn nữa năm học 2019 - 2020 nhóm nghiên cứu được trải qua 04 tuần kiến tập hay còn gọi là Thực tập sư phạm (TTSP) giai đoạn I tại trường phổ thông đã giúp chúng em có thêm tình yêu nghề, yêu thích sự tìm tòi khám phá và mong muốn được nghiên cứu khoa học về mỹ thuật phổ thông.
1.2. Vài nét khái quát về trường THCS Khương Đình
Trường THCS Khương Đình là một trong những điểm trường được nhóm nghiên cứu đề tài biết đến với một sự tình cờ qua hoạt động tuyên truyền về điểm sáng trường THCS Chuẩn Quốc gia Hà Nội. Trên trang nhất Tạp chí Giáo dục đã đưa tin về trường với rất nhiều hoạt động đào tạo phong phú, nhiều hoạt động nghệ thuật sôi nổi của trường đã thôi thúc nhóm nghiên cứu trực tiếp đến THCS Khương Đình để tận mắt thấy được những sáng tạo không ngừng của các thầy cô dành cho các thế hệ học trò thân yêu tại ngôi trường thân thiện, hạnh phúc này.
Khương Đình được biết đến với không gian trường lớp khang trang, thoáng rộng, phòng học tiêu chuẩn, các thầy cô giáo yêu nghề mến trẻ, có trình độ chuyên môn cao đã thôi thúc nhóm nghiên cứu tìm hiểu về các hoạt động ngoài giờ lên lớp ở ngôi trường có bề dày truyền thống giáo dục; phát triển giáo dục là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản để phát triển xã hội. Muốn đào tạo nhân lực con người cần phải quan tâm đến việc nâng cao chất lượng giáo dục, toàn diện cho học sinh, nâng cao chất lượng dạy học của thầy và trò.Bởi vậy, trường THCS Khương đình đã làm rất tốt các hoạt động nhằm phát triển đức, trí, thể, mỹ… cho học sinh suốt nhiều năm qua. Tuy nhiên, với các hoạt động mỹ thuật ngoài giờ lên lớp thì từ trước năm 2018 hầu hết được lồng ghép chung trong các hoạt động tập thể, sinh hoạt dưới cờ, tham quan hoặc các cuộc thi vẽ tranh định kỳ.
2. Biện pháp nâng cao năng lực thẩm mỹ cho học sinh THCS Khương Đình thông qua các hoạt động mỹ thuật ngoài giờ lên lớp
2.1. Nghiên cứu chương trình dạy học mỹ thuật theo định hướng phát triển năng lực của Bộ giáo dục vào Đào tạo
Từ năm 2018, căn cứ chương trình giáo dục mỹ thuật phổ thông của Bộ Giáo dục và Đào tạo theo định hướng phát triển năng lực thì Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp được coi là nội dung bắt buộc trong kế hoạch dạy học ở trường phổ thông đã được Bộ Giáo dục & Đào tạo ban hành 12/ 2018. Đây được coi là một trong những nội dung trọng yếu trong công tác quản lý nhằm giáo dục và phát triển toàn diện cho học sinh. Hoạt động mỹ thuật ngoài giờ lên lớp có quan hệ chặt chẽ với dạy học mỹ thuật theo chương trình trong các tiết học chính khóa, tạo điều kiện gắn lý thuyết với thực hành. Hoạt động mỹ thuật ngoài giờ lên lớp là một móc xích quan trọng trong dạy học tích cực theo định hướng phát triển năng lực của người học. Thông hoạt động mỹ thuật, học sinh có thể lĩnh hội kiến thức của những môn học khác như Lịch sử, Tự nhiên, Toán học,.. .ngoài ra còn góp phần bổ trợ kiến thức và nâng cao khả năng quan sát, liên tưởng, kết nối tri thức đối với các môn học khác. Muốn Hoat động mỹ thuật ngoài giờ lên lớp thực sự hiệu quả, đòi hỏi người học cần được tiếp xúc trực tiếp với môi trường tự nhiên. Khi tham gia tổ chức các hoạt động mỹ thuật ngoài giờ lên lớp giáo viên và học sinh không chỉ học tập, tìm hiểu mà còn kiến tạo được môi trường dạy – học bổ ích, thích hợp cho sự phát triển toàn diện của học sinh trong tình hình mới.
2.2. Các hình thức tổ chức hoạt động mỹ thuật ngoài giờ lên lớp đinh kỳ và không đinh kỳ
2.2.1. Đề xuất phương án thực hiện các hoạt động mỹ thuật ngoài giờ lên lớp
Để đẩy mạnh hoạt động mỹ thuật và thu hút học sinh tham gia sinh hoạt, sáng tác và thực hiện các các hoạt đông mỹ thuật ngoài giờ lên lớp hiệu quả, giáo viên mỹ thuật và nhóm nghiên cứu khoa học đã đề xuất phương án (đưa ra chương trình thực hiện, đề xuất thành phần và các hỗ trợ chi phí thực hiện khác, dự kiến kết quả) và đã được Ban giám hiệu và Hội đồng trường thông qua. Đây là kết quả bước đầu tạo động lực cho việc triển khai hoạt động cụ thể tiến hành xen kẽ các buổi học tăng cường, sinh hoạt câu lạc bộ và ngoài giờ đối với các khối lớp.
2.2.2. Lập kế hoạch tổ chức và tiến hành trải nghiệm sáng tạo
Hoạt động với lựa chọn phù hợp các khối lớp, có kế hoạch cụ thể. Đối với học sinh các khối lớp có giờ học mỹ thuật trong tuần vào buổi chiều, với giờ học tăng cường mỹ thuật, Nhà trường phối hợp với nhóm nghiên cứu đề tài khoa học và cô giáo dạy mỹ thuật tổ chức cho học sinh vẽ tranh tường; hoạt động vẽ tranh tường được thực hiện ở khối lớp 8, 9. Khối cao nhất trong trường THCS, dựa vào năng lực thẩm mỹ cũng như sự sáng tạo của cá nhân và nhóm lớp, dưới sự hướng dẫn của giáo viên, các bạn học sinh đã thực hiện rất tốt khi vận dụng kiến thức đã học về tạo hình nét, mảng, màu sắc, đậm nhạt, sáng tối để từ đó sáng tạo vẽ lên những bức tường đầy hoa trái, hoặc những bức tranh đầy màu sắc nhằm trang trí khuôn viên Nhà trường sinh động.
Tranh tường, tác phẩm của học sinh khối 8 THCS Khương Đình
Nguồn ảnh. Đào Thị Nga
Bên cạnh đó, các khối lớp 6,7 cũng đã vận dụng năng lực thẩm mỹ và sự sáng tạo của mình làm đẹp cho cảnh quan của trường và môi trường xung quanh như hoạt động vẽ cột điện, sáng tạo tranh và mô hình sản phẩm từ cảm hứng đề tài trong tranh dân gian Đông Hồ…
Cảm hứng tranh Đông Hồ với tác phẩm xé dán
Học sinh trường THCS Khương Đình
Nguồn ảnh: Nguyễn Thị Bội Trân
Nắm được vai trò, đặt tên được hoạt động, xác định rõ mục tiêu và ý nghĩa của các hình thức tổ chức hoạt động mỹ thuật ngoài giờ lên lớp ở trường phổ thông, từ đó lập kế hoạch cụ thể, đánh giá các hoạt động giáo dục ngoài giờ mỹ thuật là bước đầu của sự thành công trong việc tổ chức hoạt động mỹ thuật ngoài giờ lên lớp. Trường THCS Khương Đình đẩy mạnh các hoạt động mỹ thuật trong năm học vừa quá là điểm mới mà không phải trường THCS nào cũng tiến hành được đồng bộ như vậy. Khi nhóm nghiên cứu khoa học bắt tay vào thực hiện cùng nhà trường đúng giai đoạn cả nước vượt lên dịch bệnh covid, sự thành công ở đây là lòng quyết tâm, tình yêu mỹ thuật của cả giáo viên và học sinh; bước đầu gặt hái được thành công trong các hoạt động mỹ thuật, trải nghiệm vẽ, in và xé dán tranh Đông Hồ, chép vốn cổ dân tộc… là động lực giúp học sinh hồ hởi, phấn khởi tham gia học tập mỹ thuật kể cả khối 9 là khối lớp đang rất căng thẳng chuẩn bị cho kỳ thi cuối cấp.
Học sinh khối 7 vẽ tranh bạt trang tríTrường THCS Khương Đình
Nguồn ảnh. Đào Thị Nga
Trường THCS Khương Đình là ngôi trường có truyền thống thầy dạy tốt, trò học chăm ngoan, là địa chỉ tin cậy của phụ huynh và học sinh phường Khương Đình. Trường được thành lập từ năm 1961. Trải qua hơn 50 năm xây dựng và trưởng thành, các thế hệ thầy và trò nhà trường đã vượt qua bao gian khó và không ngừng nỗ lực giữ cho ngọn lửa giáo dục luôn tỏa sáng. Trải qua những thăng trầm và sự chuyển động thực tiễn để thích ứng với điều kiện chuyển đổi từ Làng, Xã lên Quận, Phường, các thế hệ Hiệu trường đã từng bước khắc phục khó khăn, đẩy mạnh hoạt động giáo dục, hoạt động văn, thể, mỹ.
Hoạt động mỹ thuật ngoài giờ lên lớp ở trường THCS Khương Đình hiện nay đang được tổ chức thường xuyên theo kế hoạch đào tạo, không chỉ giúp cho học sinh nâng cao khả năng cũng như kỹ năng sống mà còn giúp cho các em tăng khả sự hiểu biết của mình với bản thân và xã hội.
Các hoạt động mỹ thuật ngoài giờ lên lớp ở ngôi trường này là một trong những yếu tố quan trọng góp phần cho học sinh toàn trường hoàn thiện bản thân. Có quan hệ chặt chẽ với hoạt động dạy học mỹ thuật, tạo điều kiện gắn lý thuyết với thực hành, thống nhất giữa nhận thức và hành động, hoạt động trải nghiệm mỹ thuật ngoài giờ lên lớp góp phần vào sự hình thành và phát triển nhân cách toàn diện của trẻ trong giai đoạn vàng giữa bước đệm của trẻ đến giai đoạn trưởng thành.
Các hoạt động vẽ tranh tường, trang trí môi trường học đường, môi trường xung quanh khu phố Khương Hạ, trải nghiệm in, vẽ, xé dán tranh lấy cảm hứng từ tranh dân gian Đông Hồ, ghi chép và rập vốn cổ từ các di vật và dị bản nghiên cứu hình ảnh vốn cổ… đã giúp học sinh các khối lớp được hiểu hơn về mỹ thuật dân tộc, các em thêm tự hào về truyền thống và yêu thích môn mỹ thuật. Những sản phẩm tạo hình của các em học sinh trong năm học 2019 - 2020 đã đem lại diện mạo mới cho môn học mỹ thuật ở Nhà trường, làm cho cuộc sống ý nghĩa hơn và mỹ thuật có vai trò thực sự quan trọng trong môi trường học tập.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Chí Dũng (2016), Nối mạch mỹ thuật truyền thống, baovinhphuc.com.
- Nguyễn Thị Đông (2018). Vai trò của hoạt động ngoài giờ lên lớp, tài liệu lưu hành nội bộ Khoa MTCS, ĐHSP Nghệ thuật TW.
- Dương Giáng Thiên Hương (2017). Hoạt động trải nghiệm sáng tạo - lý thuyết và vận dụng trong dạy học tiểu học, Khoa giáo dục tiểu học, Trường đại học Hà Nội.
- Phương Bùi/Lê Thị Ngọc Bích (năm 2018) Trẻ nhỏ thủ đô thích thú trải nghiệm gói bánh chưng, laodongthudo.vn.
- Nguyễn Hữu Quang (2010). Bài vẽ trang trí. Giáo viên, khoa sư phạm. Trường cao đẳng sư phạm Quảng Ngãi.
- Phạm Thị Huyền Trang (2016), Thiết kế hoạt động giáo dục mỹ thuật hỗ trợ tổ chức giờ ngoại khóa cho học sinh lớp 4, Khóa luận tốt nghiệp, Đại học Huế, Đại học Sư phạm khoa Tiểu học.
______________________
[*] K12 Sư phạm Mĩ thuật- Trường Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ươngnghệ trình nghghệ thuật